Czy leki trzeba brać ciągle?
Astma jest chorobą przewlekłą, choć często sezonową. To znaczy, że przez szereg miesięcy pacjenci nie muszą przyjmować leków, jeśli przyczyną jest uczulenie na trawy. Jeśli jednak przyczyną są na przykład roztocza, czyli pajęczaki znajdujące się w kurzu domowym, to leki raczej przyjmuje się stale. O doborze leków (sterydy, leki rozszerzające oskrzela, inne leki przeciwzapalne) decyduje zaawansowanie choroby i jej dotychczasowy przebieg, a także wiek pacjenta.
Czy sterydy nie szkodzą?
Jak wszystko używane w sposób niezgodny z instrukcją, sterydy również mogą być szkodliwe. O wszystkich możliwych zagrożeniach można przeczytać w ulotce leku. Zastosowanie sterydów wziewnych pozwoliło na wielokrotne zmniejszenie dawki, co, jak wskazują międzynarodowe badania, pozwala na codzienne stosowanie ich przez wiele lat bez skutków ubocznych.
Ulotka leku mówi o tym, że można przestać rosnąć.
Ulotka mówi o przejściowych zmianach tempa wzrastania, czyli wzrost może być spowolniony, zwłaszcza w pierwszym roku stosowania sterydów. Ostateczny wzrost, zależny od wielu czynników, głównie dziedzicznych, zostaje osiągnięty bez trwałych zakłóceń. Udowodniono, że przeciętna dawka sterydu stosowana w przewlekłym leczeniu ma mniejsze znaczenie niż niski stan socjoekonomiczny.
Dlaczego leki trzeba brać ciągle, nawet jeśli po odstawieniu nic nie dolega?
Astma jest chorobą przewlekłą. Bezpośrednio po podaniu leków ustępują objawy duszności czy kaszlu, ale ognisko zapalne w oskrzelach nie wygasa od razu. Tlący się proces zapalny może drażnić i uszkadzać ścianę oskrzela, a w rzadkich przypadkach dochodzi do pogrubienia ściany oskrzela, co czasem utrudnia przenikanie tlenu do tkanek organizmu.
Choć dochodzi do tego tylko u niewielkiej części pacjentów, lepiej czasem niepotrzebne dać lek. Jeśli dojdzie do pogrubienia ściany oskrzela, korzystny wpływ leków jest dużo mniejszy.
Czy muszę oddać kota, jeśli okazało się, że jestem na niego uczulony?
Przyczynowe leczenie astmy polega na usunięciu alergenu, który wywołuje chorobę. Rzadko odpowiedzialny za to jest tylko jeden czynnik. Często uczuleniu na kota towarzyszy uczulenie na roztocza, a wtedy oddanie kota może nie przynieść oczekiwanego skutku.
Drugim sposobem leczenia przyczynowego jest odczulanie. Niestety, ono też nie zawsze jest skuteczne. Jeśli więc jedyną przyczyną astmy jest kot, to decyzja należy do pacjenta. Lepiej natomiast uniknąć pojawienia się w domu drugiego czy trzeciego kota. Przebywanie z kotem przez dłuższy czas niekiedy powoduje ustępowanie objawów astmy – mechanizm może być tu podobny do odczulania. Jednak kolejny kot może gwałtownie pogorszyć stan pacjenta.
Czy jeśli kiedyś reagowałem kichaniem i kaszlem na psa, to teraz po wzięciu psa reakcja się powtórzy?
Uczulenie na psa przebiega zwykle dużo łagodniej niż na kota i tak jak w przypadku innych alergii może z czasem ulec złagodzeniu. Nie można jednak przewidzieć reakcji u konkretnego pacjenta.
Najbardziej prawdopodobne jest, że negatywna reakcja się powtórzy. Po pięćdziesiątce te reakcje łagodnieją.
Skąd się bierze astma?
Astma jest chorobą genetycznie uwarunkowaną. Jej pojawienie się jest związane z posiadaniem genów, umożliwiających ujawnienie się choroby. Jednocześnie jest to dziedziczenie poligenowe: może ujawniać się tylko w niektórych pokoleniach, omijać niektórych członków tej samej rodziny. Ponadto pojawienie się, nasilenie i przebieg astmy zależą od wielu innych czynników. Nie można przewidzieć czy astma ujawni się u planowanego, bądź poczętego dziecka. Na przebieg astmy nie wpływa także postępowanie w ciąży.
Biorę leki stale, mam duszności góra 1-2 razy dziennie, ale wytrzymuję, bo boję się uzależnienia od dużych dawek. Czy słusznie?
Obecnie leczenie astmy dostosowuje się do trybu życiu pacjenta. To oznacza, że astma ma nie przeszkadzać w codziennym życiu. Rozpowszechniony jest ostatnio tak zwany test kontroli astmy (Asthma Control Test, QualityMetric Incorporated). Jest to punktowa miara samopoczucia pacjenta i skuteczności terapii. Test składa się z pięciu pytań:
- Czy w ciągu ostatniego miesiąca choroba powstrzymywała od wykonywania zwykłych czynności w pracy/w szkole? (zawsze: 1 punkt, bardzo często: 2 punkty, często: 3 punkty, rzadko: 4 punkty, nigdy: 5 punktów)
- Czy w ciągu ostatniego miesiąca wystąpiła duszność? (częściej niż raz dziennie: 1 punkt, raz dziennie: 2 punkty, kilka razy w tygodniu: 3 punkty, do dwóch razy w tygodniu: 4 punkty, wcale: 5 punktów)
- Czy w ciągu ostatniego miesiąca w nocy budziła duszność, kaszel, ucisk w klatce piersiowej lub świszczący oddech? (częściej niż 3 razy w tygodniu: 1 punkt, 2-3 razy w tygodniu: 2 punkty, raz w tygodniu: 3 punkty, rzadziej niż raz w tygodniu: 4 punkty, wcale: 5 punktów)
- Czy w ciągu ostatniego miesiąca stosowano szybko działający lek dla ustąpienia duszności? (częściej niż 2 razy dziennie: 1 punkt, 1-2 razy dziennie: 2 punkty, kilka razy w tygodniu: 3 punkty, raz w tygodniu lub rzadziej: 4 punkty, wcale: 5 punktów)
- Czy w ciągu ostatniego miesiąca Twoja astma jest kontrolowana? (nie: 1 punkt, słabo: 2 punkty, umiarkowanie: 3 punkty, dobrze: 4 punkty, w pełni: 5 punktów)
25 punktów to docelowy wynik w kontroli astmy. 20-24 to dobra (zadowalająca) kontrola, którą można jeszcze poprawić. Wynik poniżej 20 pounktów oznacza niezadowalającą kontrolę, wymagającą poprawy.
Test kontroli astmy jest pośrednim sposobem oceny nasilenia zapalenia, które toczy się w drogach oddechowych. Inne to np. spirometria, czy badanie tlenku azotu w wydychanym przez pacjenta powietrzu.
Duszność 1-2 razy dziennie świadczy o toczącym się w oskrzelach procesie zapalnym. Mało prawdopodobne, by test kontroli astmy wykazał wynik powyżej 20 punktów. Często lęk przed dodatkowym lekiem jest silniejszy niż potrzeba większego komfortu. Czasem choroba przewlekła staje się częścią nas, a przypominanie o niej sobie i otoczeniu jest nam potrzebne, nawet jeśli robimy to nieświadomie. Dlatego przy każdej przewlekłej chorobie warto pomóc sobie w walce z przewlekłym stresem, kontaktując się z psychologiem. Z mojego doświadczenia w leczeniu astmy, pokrzywki, uporczywego świądu czy atopowego zapalenia skóry wynika, że często pozwala to ograniczyć leki albo nawet całkiem je odstawić.
Ojciec miał alergię na psa. Mieszkam sama i chcę mieć psa. Czy wystarczy zrobić testy?
Dodatni test na psa mówi jedynie, że w organizmie pacjenta są przeciwciała na psa. Mogą one reagować z alergenami psa. Ta reakcja może, ale nie musi prowadzić do objawów astmy, kataru czy innej postaci alergii. Może tak się zdarzyć także, jeśli przed kontaktem z psem test dał wynik ujemny.