Odczulanie

Definicja

Odczulanie to terapia trwająca od 3 do 5 lat. Jeśli testy potwierdziły, że możesz być odczulany, poświęć 10 minut na to, by upewnić się, czy odczulanie na pewno jest Ci potrzebne.

Immunoterapia swoista, czyli odczulanie, jest jedną z metod leczenia alergii, pod postacią alergicznego nieżytu nosa lub tzw. kataru siennego, alergicznego zapalenia spojówek lub astmy.

Odczulanie polega na podawaniu najczęściej w zastrzykach (ale też doustnie) tego na co uczulony jest pacjent: koncentratu pyłków roślin, drzew lub traw, roztoczy lub sierści zwierząt, czasem również pleśni.

Odczulanie polega na podawaniu wzrastających dawek alergenu aż do dawki maksymalnej, później podawanej jako podtrzymująca dla wywołania w organizmie stanu tolerancji dla tych alergenów.

Przypomina to stosowane w przeszłości przez niektórych królów łykanie wzrastających dawek trucizn, tak by tolerować dawki dla innych śmiertelne. Często chroniło to przed otruciem.

Odczulanie jest propozycją leczenia przyczynowego. Przyjmowanie leków dla złagodzenia lub ustąpienia objawów jest leczeniem objawowym, a w dobie nowoczesnych i bezpiecznych leków często wystarczającym.

Odczulanie, jako metoda przyczynowa, wywołując tolerancję na alergen, może spowodować trwałe złagodzenie objawów lub ich całkowite ustąpienie. Dzieje się tak u ponad 80% pacjentów uczulonych na pyłki.

Wskazanie i przeciwwskazania

Zgodnie z ulotką leku odczulanie jest wskazane w leczeniu alergicznego nieżytu nosa lub tzw. kataru siennego, alergicznego zapalenia spojówe, lub astmy. Nie odczula się uczuleń na pokarmy, leki czy środki chemiczne, metale czy kosmetyki. Te postaci alergii wymagają innych form leczenia. Odczulanie na osy lub pszczoły jest wykonywane w szpitalu.

Odczulanie mimo, że dość powszechne – jest leczeniem bardzo indywidualnym. Skuteczność i bezpieczeństwo odczulania jest w dużym stopniu zależne od tego, kogo kwalifikuje się do odczulania. Przed rozpoczęciem należy uważnie przeczytać ulotkę załączoną do szczepionki i przedyskutować z lekarzem wszystkie wątpliwości i problemy, które się zrodzą.

Przeciwwskazania do odczulania:

• schorzenia autoimmunologiczne, jak choroba reumatyczna lub inne choroby z tzw. autoagresji, jak niektóre postaci nadczynności tarczycy
• ciężkie postaci astmy oskrzelowej z utrwalonym obniżeniem FEV1 poniżej 70% lub astmy zależnej od sterydów doustnych
• obniżona odporność w trakcie leczenia immunosupresyjnego
• niewydolność sercowo-naczyniowa
• leczenie lekami Beta adrenolitycznymi lub inhibitorami ACE (konwetazy angiotenzyny)
• poważne zaburzenia psychiczne utrudniające kontakt z pacjentem, lub nie stosowanie się do zaleceń lekarza

Skuteczność

Odczulanie, jako metoda przyczynowa, wywołując tolerancję na alergen może spowodować trwałe złagodzenie objawów lub ich całkowite ustąpienie. Dzieje się tak u ponad 80% pacjentów uczulonych na pyłki. Mniejszą skuteczność, w granicach 50%, obserwuje się przy odczulaniu na roztocza.

U części pacjentów korzyść z immunoterapii jest mała lub żadna. Dotyczy to około 20% pacjentów odczulanych na pyłki. W razie braku skuteczności po roku można odczulanie przerwać lub zmodyfikować.

Poprawa może stać się widoczna dopiero po wielu miesiącach.

Skuteczność i bezpieczeństwo odczulania jest w dużym stopniu zależne od tego, kogo kwalifikuje się do odczulania. Ważne są takie czynniki jak: wiek pacjenta, czas trwania choroby, rodzaj objawów, inne przewlekłe choroby towarzyszące (np. nadciśnienie, choroba wieńcowa, nerwica serca) i w związku z tym przyjmowane leki, dotychczasowy przebieg alergii, czynnik, który wywołuje objawy, reakcje na leki itp.

Ważnym czynnikiem oceny skuteczności jest dokładna obserwacja ustępowania objawów w trakcie odczulania przez samego pacjenta.

Bezpieczeństwo

Zastrzyki są podawane przez lekarza lub pod jego bezpośrednim nadzorem, tak by 2 osoby sprawdziły wielkość podawanej dawki. Zastrzyki podawane są przy dobrym samopoczuciu pacjenta. W razie gorączki odracza się dawkę do ustąpienia choroby. Inne objawy: duszność, kaszel czy np. osłabienie należy zgłosić lekarzowi przed szczepieniem.

W zastrzykach podajemy coś co nam zwykle szkodzi, w dodatku w miejsce, które normalnie nie ma kontaktu z alergenem (pod skórę). Dlatego czasami:

• pojawia się niewielka reakcja miejscowa (zaczerwienienie, obrzęk, świąd skóry)
• niekiedy obrzęk bywa dość duży i mogą mu nawet towarzyszyć objawy chorobowe (nieżyt nosa, swędzenie oczu czy astma)

Uwaga: Nie jest to jednak powodem do przerwania leczenia, konieczna jest wtedy jedynie jego modyfikacja. Leczenie przerywa się, gdy pojawią się poważne reakcje, nawet zagrażające życiu. Takie reakcje zdarzają się bardzo rzadko, bezpośrednio po zastrzyku (zwykle najdalej do 20-30 minut). Najcięższa z tych reakcji to tak zwany wstrząs anafilaktyczny z utratą przytomności włącznie.

Kiedy myśleć o zagrażającym wstrząsie? Typowe objawy to:

• uczucie piekącego bólu, gorąca pod językiem oraz świąd języka
• pieczenie w jamie ustnej
• świąd i pieczenie stóp i dłoni
• świszczący oddech, skrócenie oddechu, duszność, obrzęki lub uogólniona wysypka

Każda niepokojąca zmiana samopoczucia wymaga natychmiastowego zgłoszenia lekarzowi lub pielęgniarce! Po iniekcji należy pozostać w gabinecie lekarskim pod obserwacją przez co najmniej 30 minut.

Przed opuszczeniem przychodni należy sprawdzić miejsce wkłucia i samopoczucie. Rzadko występują objawy późne (po kilku godzinach od iniekcji). Gdy są one przykre, należy skontaktować się z lekarzem. W ciągu 24 godzin bezpośrednio po zastrzyku należy unikać wytężonych wysiłków fizycznych i długotrwałej gorącej kąpieli.

Pacjenci z astmą powinni mieć pod ręką na wszelki wypadek inhalator z lekiem rozszerzającym oskrzela (np. Ventolin, Berotec, Berodual, Foradil, Zafiron, Oxis, Serevent lub inny).

Przebieg

Zgoda pacjenta na odczulanie (immunoterapię swoistą) powinna być wyrażona na piśmie po zapoznaniu się z pełną informacją na temat odczulania, załączoną ulotką leku i wyjaśnieniu przez lekarza wszelkich wątpliwości. W wypadku dzieci powyżej 15 lat oprócz opiekuna prawnego zgodę musi wyrazić również pacjent.

Odczulanie trwa 3 do 5 lat. Pierwsze 2-3 miesiące co tydzień (maksymalnie co 2 tygodnie). Potem co miesiąc (maksymalnie co 6 tygodni). Podczas każdej wizyty lekarz będzie analizował informacje o ewentualnych późnych reakcjach na szczepionkę oraz inne zdarzenia występujące w tym czasie (np. inne szczepienia, zabiegi, operacje).

Odczulanie nie wyklucza przyjmowania innych leków w czasie jego trwania. Z reguły w pierwszym roku odczulania na pyłki dla złagodzenia objawów konieczne jest branie leków (krople do oczu, nosa, czy tabletki np. Zyrtec).

W trakcie odczulania pomocne jest prowadzenie tabelki. Dzięki niej obserwujemy jak odczulanie na pyłki traw czy drzew zmniejsza naszą wrażliwość na alergen. Jedną z ważnych wskazówek co do zakończenia odczulania jest stopniowe ustępowanie objawów, a więc mniejsza ilość leków.

Rozpoczynamy codzienne zapisy od momentu pojawienia się pierwszych objawów.

Data	Oczy:łzawienie, swędzenie (0-3)	Nos (0-3)	Kaszel (+)	Duszność (+)	Zmiany skórne (+)	Stężenie pyłków	Leki

Łzawienie oczu i objawy kataru oceniamy w skali 0-3 (0 – brak, 1 – słabe, 2 – średnie, 3 – silne). Wystąpienie kaszlu, duszności lub zmian skórnych oznaczamy plusem w odpowiedniej kolumnie. W następnej kolumnie wpisujemy rodzaj pyłków i ich nasilenie, a w ostatniej – przyjmowane leki przeciwko alergii. W kolejnych dniach widać jak zmniejszają się objawy w trakcie przyjmowania leków. Jeśli objawy ustąpiły po lekach, to dalej śledzimy stężenia pyłków.

Utrzymujemy leki przez cały okres średniego i wysokiego stężenia jeśli objawy wystąpiły przy niskim stężeniu. Jeśli objawy wracają przy wysokim stężeniu pyłków, ważne jest by odpowiedzieć sobie na pytanie czy dlatego, że odstawiono leki miejscowe (wtedy należy do nich powrócić), czy też dlatego, że odstawiono również lek antyhistaminowy (Zyrtec), wówczas ponownie należy zacząć go stosować.

Porównanie tabelki z kolejnych lat pozwala zobaczyć, jak coraz później reagujemy na pyłki (czasami dopiero przy wysokim stężeniu) i coraz mniej leków potrzebujemy, aby objawy ustąpiły. Pomocne jest zbieranie rachunków z aptek. Kontrolujemy w ten sposób dodatkowo, ile leków zużyliśmy. Nawet jeśli nie pamiętamy o codziennym uzupełnianiu tabeli, ważne, by uzupełniać ją przy każdym zaostrzeniu objawów i w razie konieczności brania leków.

Odczulanie nie powinno być kontynuowane powyżej 5 lat, jeśli kolejny rok odczulania nie wniósł nic nowego. Większość pacjentów osiąga pożądany efekt po 3 latach odczulania.

Ostateczna decyzja należy do pacjenta. Przed wyrażeniem zgody na leczenie proszę się zastanowić, czy wszystkie powyższe informacje są zrozumiałe oraz czy trudności związane z długotrwałą immunoterapią są do zaakceptowania.